Duinelipéadú

Nuair a bhí mise i mo dhéagóir, fadó fadó fadó, bhínn ag breathnú ar chlár grinn, as Meiriceá ceapaim, a bhíodh ar siúl ar an teilifís in Éirinn an t-am sin. Ní cuimhin liom ainm an chláir, ná mórán eile faoin gclár, ach bhí radharc amháin a d'fhan liom, ar feadh mo shaoil...

Altra (banaltra a tugadh orthu an t-am sin) a bhí ar thóir oibre, agus chuir sí glaoch gutháin ar fhear a bhí ar thóir altra baile, de réir an méid a bhí leite aici ó fhógra i nuachtáin. (B'shin an chéad uair a chonaic mé 'scáileán roinnte', freisin, ach sin scéal nach mbaineann leis an scéal seo ar chor ar bith, ach amháin gur rith an chuimhne sin liom, ahem, anois díreach.) 

Pé scéal é, chuaigh an comhrá fóin rud éigin mar seo,

Altra:    'Hello, is that Mr. Cibésloinneabhíair? 

Fear:    'It is...who wants to know? And, speak up...I'm a little old, and a lot deaf.'

Altra:    'My name is Miss Cibésloinneabhíuirthi, and I want to apply for the nurse's job you  advertised.  Before we start discussing it, I think you should know that I am coloured.

Fear:    Did you say coloured?

Altra:    Yes. Is that a problem?

Fear:     Why, what colour are you?  

Tá mo shaol caite agam ag breathnú ar dhaoine mar dhaoine. Ní maith liom lipéid. Samhlaím, nuair a chloisim dath (gorm, dubh, geal, bán, buí) curtha ar dhuine, go bhfuil muid á scaradh amach ó dhaoine eile, ar bhealach amháin nó ar bhealach eile. 

Maidir leis an leagan nua 'duine de dhath' atá faoi chaibidil le lá nó dhó anuas, an bhfuil gá ar chor ar bith leis an 'de dhath' ar an 'duine' is cuma 'what colour' iad? Is daoine muid, le craiceann orainn uilig, agus tá dath de shaghas éigin ar chraiceann chuile dhuine beo againn. 

Baineadh an 'ban' as 'banaltra' agus is maith as é. An bhfuil gá le duinelipéadú? 

Anois, ná tosaígí mé ar an nath sin 'fell pregnant' le bhur dtoil...sin scéal eile...hmmmm.         

Míoca

Nuair a dhíolamar an seanteach, thógamar ár dteach nua, Ceann Scríbe, taobh leis, dhá bhliain déag ó shin. Fíorú brionglóide. Gasúir tógtha. Morgáiste íoctha. 

Ó tharla an seanteach ceannaithe againn am a raibh tithe i bhfad níos saoire ná mar atá anois, bhíomar in ann an teach nua a thógáil, agus cúpla pingin a chur go leataobh don 'rainy day' - tá muid ag dul anonn in aois, an dtuigeann sibh, agus ní bhíonn an todhchaí i gcónaí cineálta le daoine atá ag dul anonn in aois; caithfear a bheith ciallmhar agus cúramach. 

Bhíomar cúramach. Bhuel, sin mar a cheap muid, pé scéal é. Is beag a cheapamar ag an am go raibh an 'rainy day' ag dul ag titim sa mhullach orainn níos luaithe ná mar a shamhlaíomar, agus go mbeadh baint nach beag ag 'rainy days' lenár gcrá. 

An bhfuil míoca sna bloic a choinníonn díon os ár gcionn? Sin ceist mhaith. Tógadh an teach aimsir na mbloc lochtach, agus is ón gcomhlacht céanna a cheannaíomar na bloic agus a cheannaigh go leor daoine eile ag an am. 

Le trí bliana anuas, chomh luath agus a d'fheicfeadh fear an tí aon scoilt ag teacht ar na ballaí, líon sé an scoilt. Ar fhaitíos na bhfaitíos, cheannaíomar péint speisialta (agus an-daor) le cur ar an teach, péint a choinneodh an bháisteach ó na bloic, agus a chuirfeadh stop le tuilleadh scoilteanna, bhí súil againn. Má théann taise agus bloic-le-míoca i dteagmháil lena chéile, scoilteann an bloc, agus tarlaíonn rudaí mar seo. 

Más rud go bhfuil úinéirí tí in amhras faoi na bloic ina dtithe, caithfear tástáil a fháil déanta, le go mbeidh deis acu cúiteamh de shaghas éigin a fháil ón rialtas, le rudaí a chur ina gceart. Cosnaíonn an tástáil €6000 nó mar sin, agus beidh ar úinéirí na dtithe an méid sin a íoc, as a bpócaí fhéin, sula mbeidh baol ann go bhfaighidh siad pingin rua. 

De réir mar a thuigim, 80% de chostas atógáil an tí atá i gceist, má éiríonn le hiarratas an úinéara. Níl costas aon gharáiste ná aon chlaí teorann a tógadh leis na bloic chéanna san áireamh sa 80% sin, go bhfios dom, agus níl aon réiteach ann a chuideodh le costas stórála ábhar an tí, ná le costas cóiríochta cíosa a íoc don úinéir agus a theaghlach, fhad is atá an teach-le-míoca á chur ina cheart. 

Tá go leor faoin scéal seo nach dtuigim.  

Más rud gur chloígh an comhlacht, mar a mhaíonn siad, 'with all relevant Government standards, regulations and specifications' cá raibh na rialtóirí, agus cé atá freagrach as an bpraiseach seo? 

Cén fáth a gceapann an rialtas go mbeadh aon úinéir tí in ann costas 20% sa bhreis a íoc ar theach as ar íoc siad a ndóthain cheana?

Cén fáth an bhfuil an oiread sin éagsúlachta idir thorthaí na dtástálacha atá déanta go dtí seo? Más fíor an méid a chloisim, tá tithe ann a moltar iad a leagan, tithe eile agus moltar nach gá ach an balla amuigh a leagan? 

Níl a fhios agam céard atá romhainn mar úinéirí, ach tá imní romhainn chuile lá beo. Níl a fhios agam céard a tharlóidh do Cheann Scríbe, ach tá a fhios agam an méid seo, a léitheoirí, ní maith liom an cineál tromaíochta a fheicim ag tarlú, ar na meáin shóisialta. 

Cibé duine, comhlacht nó rialtas atá freagrach as an bpraiseach seo, ní cheart go mbeadh aon tromaíocht á dhéanamh ar oibrithe comhlachta, ar ghaolta úinéirí chomhlachta, ná ar dhaoine atá ag ceannach ábhar ón gcomhlacht i gceartlár na faidhbe seo. Ní hiadsan atá freagrach as na bloic lochtacha. 

Víreas agus Vacsaín

Seo an scéal, 

chláraigh mise, agus cara liom i nGaillimh atá ar chomhaois liom, don vacsaín, ar líne. Ar an lá ceannann céanna. I bhfoisceacht cúpla nóiméad dá chéile. 

Fuair sise a vacsaín inné, i nGaillimh. Chuile dhuine ar a haithne, i nGaillimh, atá níos sine ná í, agus a chláraigh don vacsaín, tá an vacsaín faighte acu. 

Anseo, i nDún na nGall, fuair fear ar m'aithne, 66, téacs an tseachtain seo caite, le bheith i Leitir Ceanainn le haghaidh vacsaín a fháil, inniu. Sea, tá sé 66. Chláraigh sé in am. Ach an oiread liom fhéin. Már a dúradh linn/iarraidh orainn/moladh dúinn a dhéanamh. Cloím leis na treoirlínte.

Tá daoine eile ar m'aithne, atá níos óige ná é, ach níos sine ná mise, nach bhfuil focal cloiste acu fós. Ach an oiread liom fhéin. 

Ar fhaitíos na bhfaitíos, chuir mé scairt ar an FSS, le fáil amach an raibh gach rud i gceart le m'iarratas. Tá. Gheobhaidh mé téacs, am éigin roimh an 15 Bealtaine. Sin téacs. Ní vacsaín. Téacs. Le coinne luaite ann. Tá súil agam. 

Tá Dún na nGall coinnithe ar gcúl, shílfeá.  Tá a fhios ag madraí an bhaile é sin. 

Nuafhocal na Bliana Nua

Aimsir na deimhneachta am na dearfachta. 

Saintí S'Againne

Bhí a fhios agam go raibh Daidí na Nollag trína chéile, an dtuigeann sibh. 

Bhí sé cloiste agam, ó fhear an tí, go raibh teachtaireacht curtha suas ag Saintí, ar an gcóras Northern Pulse, ag impí ar ghardaí na tíre súil a choinneáil amach do ghadaithe, mar, bíodh sé fíor nó ná bíodh, bhí sé den bharúil, b'fhéidir, go raibh duine éigin ag goid litreacha na bpáistí, ó tharla nach raibh sé ag fáil an oiread sin litreacha uatha, i mbliana. 

Rud éigin mar sin a chuala mé, d'fhéadfadh sé...

Pé scéal é, rinne mé an cás a fhiosrú, agus fuair mé amach go raibh páistí, fud fad an domhain, imníoch faoin Nollaig seo, seachas aon Nollaig eile. Bhí siad ag iarraidh bheith cúramach. Ní raibh a fhios acu an mbeadh sé sábháilte i mbliana, an dtuigeann sibh.

Bhuel, labhair mé le Gráinne Álainn Ní Fhátharta, chomh luath agus a thuig mé go bhféadfadh muid, b'fhéidir, cúnamh a thabhairt do Shaintí, agus thosaigh muid ag cur plean gnímh le chéile. 

Tá an jab déanta!

Maidin amárach, ar an gclár Iris Aniar, ar Raidió na Gaeltachta, seolfar an t-amhrán nua, Saintí S'Againne; amhrán a chum mise, amhrán a chuir Gráinne in eagar agus, le cúnamh ó dhaltaí  i nGaelscoil Riada, tá an t-amhrán (cosúil le Saintí agus a chairrín) réidh le dhul.

Más mian libh an t-amhrán, mise, Gráinne, agus dalta nó dhó ón nGaelscoil a chloisteáil ag labhairt faoin bhfeachtas fíorthábhachtach seo, mholfainn daoibh éisteacht leis an gclár, ar maidin. 

Clár speisialta don Nollaig, agus do pháistí, a bheas ann. Cloisfidh muid buaiteoir an chomórtais filíochta ag aithris an dán a bhua, casfaidh an file óg sin ar na soilse ar chrann Nollag an raidió, agus beidh Daidí na Nollag é féin ar an gclár! 

 Bhfuil do liosta-sa réidh, tá Saintí faoi réir... 

Lá an Altaithe

Tá a fhios agam nach ionann an bhliain seo agus blianta eile. Tá a fhios agam nach mbeidh daoine in ann a theacht le chéile mar is iondúil leo, ar an lá-mór-le-rá seo, thall ná abhus. Mar sin féin, díreoidh mé ar mo bheannachtaí.

Cibé áit ina mbeidh sibh, nó cibé bealach a bheas agaibh an lá seo a cheiliúradh, bainigí sult as, agus fanaigí slán sábháilte, a léitheoirí. Sin mo bheannacht. 

Inniu, tá cruinniú Zoom eagraithe ar mo mhuintir féin. Beidh sé deireanach anseo, luath go leor thall, ó thaobh ama de, ach, mar sin féin, beidh na teaghlaigh uilig ag teacht le chéile, ar ball. 

Fiú más go fíorúil féin é, beidh muid ag ceiliúradh le chéile, díreach mar a rinneamar do lá breithe mo mháthar i mbliana. 

Is féidir leis An Covid go leor damáiste a dhéanamh, a léitheoirí, ach déanfar chuile iarracht gan ligean dó aon damáiste a dhéanamh don dlúthcheangal agus don dlúthghrá atá againn dár ndream féin. 

Níl aon víreas in ann grá a scriosadh. Bainigí taitneamh as an lá, a chairde.

Smaointe Ag Rith

B'fhearr liom a bheith cineálta ná gránna.

Sin é a dúirt sí. Blianta fada ó shin. 

Comhrá a bhí ann, idir í féin agus bean eile, faoi bhás an fhir; andúileach a d'imigh ar shlí na fírinne, i bhfad roimh a am, shílfeá. 

Ní raibh sé fiú seasca bliain d'aois. 

Rug a chuid ólacháin ar a chroí, agus d'fháisc an bheatha as, mar gheall ar an drochbhail a bhí curtha ar na baill eile dá chorp.  

Ar feadh a shaoil, nuair nach pingin fanta aige le deoch a cheannach, cheannódh daoine eile deoch dó, nó thabharfadh siad deoch chun tí chuige, agus greim le hithe, mar go raibh trua acu dó.

Ní air atá an locht, an créatúr bocht.

Daoine cineálta. Ní raibh siad gránna. Tuigim a gcás. Ní raibh siad ag iarraidh go mbeadh sé ag fulaingt. 

Sa leaba a bhí sé, nuair a thángadar ar a chorp. 

Na daoine sin atá, fós, ag dul chuig cóisirí, tórraimh, sochraidí, gruagairí, seisiún óil, ag seasamh taobh le taobh le daoine, go poiblí nó go príobháideach, nuair a moltar nach bhfuil a leithéidí sábháilte, ní daoine gránna iad. 

Ar maidin, smaoiním ar an bhfear sin, fear a fuair bás roimh a am, ina leaba, leis féin, gan aon duine gaolta leis ina chuideachta. 

Níl rós gan dealg.