Cúrsaí

Táimse i mo chónaí in áit ar an dtugtar Bun Cranncha. Is éard atá sa ‘Crannach’ ná ainm na habhann ar a bhfuil ainm na háite bunaithe; agus tháinig ainm na habhann, seans, ó líon na gcrann atá chaon taobh di agus í ar a bealach chun na farraige.

Ar thug sibh faoi deara, riamh, nach caol díreach a bhíonn cúrsa aon abhainn? De réir mar a thuigim ó mo chuid taighde, b’fhearr leis an abhainn an cúrsa díreach, ach bíonn baic ar a bealach i dtreo na farraige, agus bíonn uirthi lúbadh agus casadh de réir mar a bhuaileann sí leis na baic éagsúla ar a turas go ceann scríbe.

Go nádúrtha, ritheann abhainn léi ar an gcosán is feiliúnaí di fhéin ach nuair a bhuaileann sí le bac ar bith, brúitear an t-uisce le fórsa agus le forneart anonn go dtí an taobh eile den bhruach, rud a chuireann lúb ina turas. Leanann an lúb sin uirthi ag lúbadh de réir mar a bhrúitear í ó thaobh amháin go taobh eile. Má lúbann an abhainn ar ais uirthi fhéin, cruthaítear lúbloch san áit sin, ach leanann an abhainn léi ag rith.  Ar an gcaoi sin, cé go bhfágann sí loch ina diaidh, tá an abhainn ar ais ar an gcosán is sciobtha a thabharfas chun na farraige í. Le luas, ar ndóigh, tarlaíonn creimeadh agus athraíonn an tírdhreach dá réir sin; lúb i ndiaidh lúibe, casadh i ndiaidh casaidh.

Ní bhíonn cúrsaí an tsaoil caol díreach don duine ach an oiread. Is iomaí lúb, cor agus casadh ar chosán an tsaoil agus an duine ag gluaiseacht i dtreo cheann scríbe; slí chorrach cham a bhíonn inti, go minic. Sa chás sin, samhlaím lúbloch mar a bheadh lorg ann, lorg atá fágtha ina dhiaidh ag an duine a thosaigh amach ar chosán amháin ach a chríochnaigh ar ais san áit inar thosaigh siad; ladhar bóthair sroichte arís aige, ach lorg a chuid fánaíochta fágtha ina dhiaidh aige ar dhromchla an tsaoil.

Nuair a bhíonn cinneadh le déanamh againn, ní bhíonn an tslí i gcónaí soiléir, go háirithe má bhíonn baic le sárú. I ndeireadh an lae, cibé foinse a thugann beatha dúinn, maith nó olc, is fúinn fhéin a bhíonn sé an cosán is fearr a aimsiú, nuair is féidir linn. Nuair a bhuaileann duine le constaic, is faoin duine atá sé an bealach is fearr a fháil thart ar an gconstaic sin, gan mórán dochair a dhéanamh do dhaoine eile. Fágtar loirg. Mura féidir linn forneart, lámh láidir agus iomarcaíocht dhaoine eile a sheachaint, ar a laghad bíodh sé le rá againn gur sheas muid an fód ina gcoinne le neart ár ndaonnachta.

*************************

Beidh leagan den bhlagmhír seo le léamh ins an Donegal News, Dungannon Herald, Strabane Chronicle, agus Ulster Herald a bhuí le heagarthóireacht Sheáin Uí Dhaimhín ar an leathanach 'Súil Thart' sna nuachtáin sin. 

Nósanna

Níl a fhios agam cén uair a thug mé an nós áirithe seo faoi deara, ach chomh luath agus a thug mé faoi deara go raibh mé á dhéanamh, rinne mé cinneadh gurbh fhearr liom gan é a dhéanamh arís. Nílim gan locht, an dtuigeann sibh. Glacaim leis go ndéanaim botúin, go bhfuilim lag scaití, go mbím neamhchinnte scaití, go mbrisim nós, go bhfuil mo nóisin fhéin agam (mar atá againn uilig, seans) gur féidir liom bheith dána nó maith (mar is eol do Shantaí), go bhfuil m’fhéiniúlacht fhéin agam. Ní lia duine ná tuairim, ar ndóigh, ach is minic go mbíonn mé fhéin agus mo choinsias ar aon tuairim nuair a thagann ár smaointe le chéile. Bíodh mé ceart nó mícheart, leanaim ar aghaidh leis na nósanna lena bhfuilim compordach; na nósanna a réitíonn le mo chuid smaointeoireachta fhéin.   

B’fhéidir go leanann daoine ar aghaidh lena gcleachtas mar gur gnáthnós atá ann dóibhsean; an rud a chonaic siadsan déanta ag an nglúin a chuaigh rompu, déanann siad fhéin é gan mórán smaoineamh a dhéanamh faoi. Go minic, leanann siad a dtréad agus nósanna a dtréad mar nach bhfuil sé de nós acu nós a bhriseadh ná nós nua a dhéanamh; freastalaíonn siad ar na heaglaisí céanna, caitheann siad vóta mar a chaith a ndream rompu, tugann siad ainmneacha a sinsear do naíonán nuabheirthe agus, go minic, sloinnte na bhfear amháin a bhíonn ar a bpáistí. Ach, ní bhaineann na cearta sin go baileach leis an scéal seo.

Nuair a thagann cuireadh ó dhlúthchara liom, nó duine de mo lucht aitheantais, is minic ainm mo pháirtí san áireamh ar an gcuireadh, cé go bhfuil seans ann nár casadh fear an tí seo orthu riamh. Is minic cártaí faighte agam ó sheanchara agus é sínithe aici ‘le grá’ uaithi, óna páirtí agus óna bpáistí. Tá daoine nár casadh orm riamh i mo shaol ag seoladh grá chugam! I ngan fhios dóibh fhéin, seans.

Maidir leis an gcuireadh chun bainise, is minic go dtugtar cuireadh don chara móide páirtí agus, in amanna, móide a bpáistí. Ciallaíonn sé sin go mbíonn go leor daoine ag an bpósadh acu nach bhfuil aithne ag an lánúin orthu, gan trácht ar an gcostas sa bhreis a bhíonn i gceist le strainséirí ag teacht chuig an mbainis. Ach, ní bhaineann na cearta sin go baileach leis an scéal seo.

Bíodh beannacht nó cuireadh i gceist, nuair a chuireann cara ainmneacha daoine eile ar chárta, daoine nach raibh riamh páirteach sa chaidreamh a bhí aici nó aige leis an té a gheobhaidh an cárta, an bhfuil nósmhaireacht i gceist, nó an é go gcuirtear an cairdeas a thosaigh ‘duine le duine’ go leataobh agus go ndéantar spleáchas den neamhspleáchas?

*************************

Is é Seán Mór Ó Daimhín, Oifigeach Forbartha le Comhairle Contae Dhún na nGall, eagarthóir Súil Thart. Beidh leagan den alt seo le léamh sna nuachtáin Donegal News, Strabane Chronicle, Ulster Herald agus Dungannon Herald an tseachtain seo.