Féile Pan Cheilteach 2025 - An Gearrliosta

Tá an gearrliosta fógartha, agus tá ríméad orm go bhfuil amhrán nuachumtha liom san áireamh arís i mbliana. 

Is í Gráinne Ní Fhátharta a bheas ag casadh an amhráin 'Fágtha gan Freagraí' dom, agus táim fíorbhuíoch dise, do choiste na féile agus do na hurraitheoirí uilig as a gcuid ionchuir - tugann a leithéidí deis domsa, agus do na cumadóirí eile, beatha a thabhairt dár n-amhrán nuachumtha Gaeilge ar an stáitse i gCeatharlach.

Beidh an comórtas le feiceáil beo ar leathanach na féile ar Facebook, chomh maith. Go raibh céad míle maith agaibh, Bríde agus Emma, as an méid oibre a dhéanann sibh ar ár son, le cinntiú go mbeidh oíche den scoth againn san amharclann i rith an chomórtais. 

Buíochas ar leith chuig Ollie Hennessy, stiúrthóir ceoil na féile agus baill den choiste, a thugann tacaíocht iontach do na hiomaitheoirí uilig, roimh ré agus ar an oíche. 

Cé nach féidir liom bheith i láthair, ó tharla go mbeidh mé thar lear ar an oíche, beidh mo shúile dírithe ar leathanach Facebook ón 8:00 i.n - gúim gach rath ar na hiomaitheoirí uilig! 

Dáta:          Dé Sathairn, 25/1/’25 @ 8i.n.

Ionad:        Amharclann GB Shaw@VISUAL, Ceatharlach.

Moltóirí:    John Spillane, Louise Cantillon agus Shannon Redmond         

                                         Na hAmhráin agus na Cumadóiri:

1.    Damian Mac Gabhann.                    “Aodhla”                             Baile Átha Cliath

2.    Áine Durkin.                                     “Fágtha gan Freagraí”       Conamara/Dún na nGall

3.    Oisín MacCinnéide + micléinn        “B’fhéidir gur Féidir”         GC Ceatharlach

4.    Tony Dunne.                                      “Mise á rá Leat”                   Baile Átha Cliath                    

5.    Paul Kelly.                                        “Ciall agus Réasún”            Baile Átha Cliath

6.    Fergal Canton.                                “Banríon Mór Ríoga”            Cill Chainnigh

7.    MJ Mac Pháidín.                            “Ag Fágáil Thú”                     Dún na nGall

8.    Aine Máire Ní Chonchobhair.         “Féileacán”                          An Spidéal, Conamara

9.    Emer O’Flaherty.                            “Stáisiún Traenach”              An Clár

10.  Paul Byrne.                                    “An Biorán 3 Dhath”              Baile Átha Cliath

11.  Éire & Chulainn Ó Faoláin.         “An Gealbhan”                       Loch Garman

12.  Shea Tomkins.                                 “An Áit is Sona”                    Loch Garman

13.  Alanagh Ní Ghríofa.                        “Caill sé féin”                        Conamara

14.  Sharon Ní Chuilbín.                      “Amhrán nad Tonn”                Muigheo   

15.  Caitríona Lane.                              “Ar an Trá Thall”                   Co. na Gaillimhe

Féile Pan Cheilteach 2025

Preas Eisiúnt

Comórtas Amhrán Nua-Chumtha Pan Cheilteach 2025

Tá an Comórtas Náisiúnta Amhrán Nua-Chumtha Pan Cheilteach 2025 fógartha

agus beidh míle fáilte roimh rogha leathan iarratais.

Is comórtas é seo chun amhrán nua a aimsiú le bheith san iomaíocht ar son na

hÉireann ag Féile Idirnáisiúnta Pan Cheilteach ‘25. Ní foláir na hamhráin a

bheith as Gaeilge agus is gá na liricí mar aon leis an gceol a bheith nua-chumtha.

Cuireann an comórtas áirithe seo fáilte roimh gach stíl amhráin idir amhráin

traidisiúnta, pop, amhráin tíre, rac nó rap, snagcheol agus eile.

Ní foláir iarratais a bheith istigh faoi 5i.n. Dé Luain, an 30ú lá de Mhí na Nollag

‘24. Déanfar gearrliosta de na hiarratais agus beidh na hamhráin a roghnófar le

canadh beo ag an gComórtas Náisiúnta a bheidh ar siúl Dé Sathairn, 25ú Eanair

2025 in Amharclann GB Shaw, Ceatharlach. Beidh painéal moltóirí ann chun na

hamhráin a mheas ar fheabhas na bhfocal, an cheoil agus cur i láthair. 

Déanfaidh IMRO i gcomhar le Gael Linn urraíocht ar an gcomórtas náisiúnta.

Bronnfar duais €1,000 agus trófaí náisiúnta ar an amhrán a roghnóidh na

moltóirí chomh maith le bheith mar iarratas na hÉireann ag an gcomórtas

idirnáisiúnta a bheidh ar siúl le linn Féile Idirnáisiúnta Pan Cheilteach 2025 a

bheidh ar siúl i gCeatharlach ón 22ú go 26ú Aibreán an Cháisc seo chugainn. 

Is ansin a bheidh an t-amhrán in iomaíocht leis na hamhráin nua-chumtha ag na

tíortha ceilteacha eile ina measc Alba, an Bhreatain Bheag, Oileán Mhanann, an

Chorn agus an Bhriotáin.

Ní foláir iarratais a sheoladh go leictreonach chuig pancelticcarlow@gmail.com

nó dlúthdhioscaí a chur sa phost chuig Comórtas Amhrán Pan Cheilteach, Glór

Cheatharlach, Áras na nÓg, Éire Óg, Bóthar Uí Bhriain, Ceatharlach R93 Y020

roimh 30ú Nollaig 2024.

Is féidir tuilleadh eolais a fháil ach labhairt le Bríde nó Emma ar 087 2857048,

085 1340047 nó scríobh chuig pancelticcarlow@gmail.com.

An Chúirt Filíochta - Oireachtas na Samhna 2024

Mar is eol daoibh, a léitheoirí, is ócáid bhliantúil í An Chúirt Filíochta ag Oireachtas na Samhna agus beidh sí ar siúl i gCill Airne arís i mbliana. Tá barántas na bliana seo faighte agam ón Sirriam Gníomhach, Proinsias Mac a'Bhaird, mar a fheicfidh sibh, thíos. 

Aiféala orm faoin moill leis an mbarántas agus le 'Deasghnátha na Cúirte,' ach geallaim daoibh (le cúnamh Bé) go mbeidh Proinsias, Bríd Ní Mhóráin agus mé fhéin ag an gCúirt Filíochta i gCill Airne ar an Satharn, 2 Mí na Samhna, ag 1.30in, mar chualamar go mbeidh neart fíona filí i láthair agus go gcaithfear súil a choinneáil deis a thabhairt dóibh a gcuid dánta a aithris.

I dtaca leis seo, iarrtar oraibh peann a chur le pár, a chairde, agus dán nó dhó a chumadh agus a sheoladh chuig an sirriam gníomhach ag pmacabhaird ag gmail.com, roimh dheireadh na míosa seo, más féidir, le deis a thabhairt dó na socruithe teicneolaíochta a dhéanamh; sin, ar ndóigh, más mian leat go mbeadh do dhán/dánta le feiceáil ar an scáileán taobh thiar díot agus tú i mbun aithrise. 

Ar ndóigh, ní gá cloí le téama na cúirte mar atá luaite sa bharántas, agus ní gá dán a scríobh le cead isteach a fháil; cuirtear fáilte roimh lucht aithrise agus lucht éisteachta, fad is go gcloíonn chuile dhuine leis na deasghnátha (féach thíos.) Ach, má bhíonn fonn aithrise ort, agus gan deis agat an clúdach donn le hairgead dán ann a thabhairt do Phroinsias, roimh ré, fág d'ainm liom fhéin nó le Bríd ag láthair na Cúirte, agus cuirfear d'ainm ar an liosta. 

Ar ndóigh, beidh braon uisce beatha, pinse snaoisín agus duilisc ann do na filí, agus sóláistí ar fáil i ndiaidh na Cúirte. Ní féidir liom tada a chinntiú faoin gcaviar, faoin gcognac ná faoin líne chócaoin, mar ní thabharfaidh an Sirriam cead dom fhéin ná do Bhríd iad a bhlaiseadh dháileadh. 

Ár mbuíochas le Foras na Gaeilge as a gcuid urraíochta, agus le lucht an Oireachtais as a gcuid tacaíochta. Táim ag súil go mór le bhur gcuideachta, a chairde na filíochta!

******************************

                                                                  Barántas

Do Bhaird, Filí agus Ollaimh Bhanbha, beannachtaí!

Whereas, tá cumhacht ghlór an duine ídithe, Maca Míle agus pobail mhacánta na cruinne den bharúil nach dtugtar ach cluas bhodhar dá dtuairimí, dá n-achainní, dá ngearáin.

Be it known, go bhfuil an domhan á réabadh ag cogadh éagórach, go bhfuil faisistigh dhúchasacha ag éirí inár measc agus go bhfuil céad míle doicheall déanta dár bhfáiltí.

Whereas, muirníonn Éigse Éireann an chóir agus is olc leis an bhréag. Ba ghnás ag dámhchuire Fódla ón chianaimsir anall glór a thabhairt don bhalbhán, misneach a bhronnadh orthu siúd ar easpa dóchais. Cén comhairle chaoin a bhronnfaidh sé anois ar chine Oileán na bhFionn, cén focail mheáite a roinnfidh sé ar Ghaelaibh ársa agus ar Ghaelaibh úra leis an dóchas a mhúscailt iontu an athuair?

Ordaítear duit, subpoena ad testificum, fianaise a thabhairt os comhair Cúirte a eagrófar ar an tSatharn, an dara lá de mhí na Samhna i gCill Airne ag 1.30 pm, maidir le deachtóireacht, doicheall agus dóchas.  

Tugtha faoi mo lámhsa [le húdarás incheistithe] ar an lá seo, an t-ochtú lá de Dheireadh Fómhair, Bliain ár dTiarna Dhá Mhíle Fiche a Ceathair.  

                                                     PROINSIAS MAC A’ BHAIRD

                                             Sirriam (mall)ghníomhach

God Save The King! (agus go maire Camilla)

***********************

Deasghnátha na Cúirte

 Ní léifidh aon fhinné níos mó ná dhá dhán mar fhianaise, ach bíodh an tríú ceann réidh aige ar eagla nach mbeidh rannpháirtíocht shásúil ó fhilí sásúla ann lá na Cúirte.

Ní gá don fhinné cloí le téama na Cúirte agus ní gá don fhinné dán dá chuid féin a aithris ach iarrtar ar gach finné a bheith sa tseomra cheart.

Is nós don ghiúiré bualadh bos a thabhairt d’fhinné nuair a bheidh fianaise tugtha aige. Ní nós bualadh bos a thabhairt agus an finné i lár aithrise [ach amháin sa chás go maslaítear polaiteoir ar bhealach nuálach turgnamhach].

Seachnaítear an caoineadh agus an t-olagón ach amháin sa chás go mbíonn tubaiste mhór náisiúnta nó pearsanta ann maidin na Cúirte. Beidh sé de dhualgas ar oifigigh na Cúirte sainmhíniú a dhéanamh ar a bhfuil i gceist le tubaiste. Ní aireofar díolúintí teanga, tithe saoire sa Ghaeltacht ná ceartúsáid an chlásail choibhneasta ina thubaiste phearsanta nó náisiúnta.

Bronnfar dram uisce beatha, crág duilisc agus pins snaoisín ar gach finné a thugann fianaise shásúil. Bronnfar buidéal Cognac, caviar agus líne cócaoin ar fhinné a chuireann an giúiré ag gáire os ard.

Ar iarratas i scríbhinn ó ⅔ den ghiúiré a fhaightear 6 mhí roimh dháta na Cúirte, cuirfear aistriúchán comhuaineach ar fáil sna teangacha seo a leanas: Ultais, Gàidhlig, Gaelg, Gaelscoilis, Cant, agus Gaelic Ghaoth Dobhaí.

Ceadaítear éirí in airde, éirí ar tháblaí agus éirí amach ach ní cheadaítear éirí suas ar bhaill eile den ghiúiré [a fhad is a bhíonn gnó na Cúirte ar siúl].

Beidh sé de chead ag an ghiúiré finné a cheistiú. Muna bhfaightear freagra sásúil, beidh sé de chead ag an ghiúiré a gcuid seanfháinní óir a chaitheamh ar an fhinné.

Taispeántar an meas is dual d’oifigigh na Cúirte, agus beannaítear go cuirtéiseach leo. Tá cead ag finné deoch mheisciúil a cheannach d’aon oifigeach roimh, i rith nó i ndiaidh imeachtaí na Cúirte agus ní fhéachfar air sin mar bhreab. Ní gá d’oifigigh na Cúirte a bheith cáilithe in aon rud fónta, ach is gá dóibh a bheith beo agus fá scread asail de láthair na Cúirte.

Tá cead ag finné a chuid fianaise a chanadh, ach ní mór glór ceolmhar binn a bheith aige. Seachnaítear na mionghléasanna agus an Hip Hop.

Ceadaítear don ghiúiré tuilleadh rialacha a chur leis an liosta seo agus nósanna nua a bhunú gan choinne.

Cúrsaí

Táimse i mo chónaí in áit ar an dtugtar Bun Cranncha. Is éard atá sa ‘Crannach’ ná ainm na habhann ar a bhfuil ainm na háite bunaithe; agus tháinig ainm na habhann, seans, ó líon na gcrann atá chaon taobh di agus í ar a bealach chun na farraige.

Ar thug sibh faoi deara, riamh, nach caol díreach a bhíonn cúrsa aon abhainn? De réir mar a thuigim ó mo chuid taighde, b’fhearr leis an abhainn an cúrsa díreach, ach bíonn baic ar a bealach i dtreo na farraige, agus bíonn uirthi lúbadh agus casadh de réir mar a bhuaileann sí leis na baic éagsúla ar a turas go ceann scríbe.

Go nádúrtha, ritheann abhainn léi ar an gcosán is feiliúnaí di fhéin ach nuair a bhuaileann sí le bac ar bith, brúitear an t-uisce le fórsa agus le forneart anonn go dtí an taobh eile den bhruach, rud a chuireann lúb ina turas. Leanann an lúb sin uirthi ag lúbadh de réir mar a bhrúitear í ó thaobh amháin go taobh eile. Má lúbann an abhainn ar ais uirthi fhéin, cruthaítear lúbloch san áit sin, ach leanann an abhainn léi ag rith.  Ar an gcaoi sin, cé go bhfágann sí loch ina diaidh, tá an abhainn ar ais ar an gcosán is sciobtha a thabharfas chun na farraige í. Le luas, ar ndóigh, tarlaíonn creimeadh agus athraíonn an tírdhreach dá réir sin; lúb i ndiaidh lúibe, casadh i ndiaidh casaidh.

Ní bhíonn cúrsaí an tsaoil caol díreach don duine ach an oiread. Is iomaí lúb, cor agus casadh ar chosán an tsaoil agus an duine ag gluaiseacht i dtreo cheann scríbe; slí chorrach cham a bhíonn inti, go minic. Sa chás sin, samhlaím lúbloch mar a bheadh lorg ann, lorg atá fágtha ina dhiaidh ag an duine a thosaigh amach ar chosán amháin ach a chríochnaigh ar ais san áit inar thosaigh siad; ladhar bóthair sroichte arís aige, ach lorg a chuid fánaíochta fágtha ina dhiaidh aige ar dhromchla an tsaoil.

Nuair a bhíonn cinneadh le déanamh againn, ní bhíonn an tslí i gcónaí soiléir, go háirithe má bhíonn baic le sárú. I ndeireadh an lae, cibé foinse a thugann beatha dúinn, maith nó olc, is fúinn fhéin a bhíonn sé an cosán is fearr a aimsiú, nuair is féidir linn. Nuair a bhuaileann duine le constaic, is faoin duine atá sé an bealach is fearr a fháil thart ar an gconstaic sin, gan mórán dochair a dhéanamh do dhaoine eile. Fágtar loirg. Mura féidir linn forneart, lámh láidir agus iomarcaíocht dhaoine eile a sheachaint, ar a laghad bíodh sé le rá againn gur sheas muid an fód ina gcoinne le neart ár ndaonnachta.

*************************

Beidh leagan den bhlagmhír seo le léamh ins an Donegal News, Dungannon Herald, Strabane Chronicle, agus Ulster Herald a bhuí le heagarthóireacht Sheáin Uí Dhaimhín ar an leathanach 'Súil Thart' sna nuachtáin sin. 

Gaeilge Éigeantach

Is gearr uaim aois an phinsin mar sin ní raibh mé ag súil go bhfaighinn tairiscint ar obair ag an tráth seo de mo shaol. Ach tháinig glaoch fóin agus, go gairid ina dhiaidh, tháinig litir; tá an conradh faighte agam. Conradh bliana. Tá cinneadh le déanamh agam agus ní mór gach deis a thapú nuair atá an tseanaois ag breith suas ort le luas lasrach. Ar a laghad, caithfear dianmhachnamh a dhéanamh faoin deis atá curtha ar fáil duit, sílim.

Nuair a fheicim an focal ‘Feidhmeannach’ i dteideal oibre ar bith, samhlaím tábhacht ar leith ag baint leis an bpost, dá bhrí sin bhí mé meallta ar an bpointe. Ach, caithfear a bheith cúramach faoi theidil aon phost (rud a mholfainn do chuile dhuine agaibh, a léitheoirí) agus léigh mé an cháipéis a seoladh chugam ina hiomláine, le bheith cinnte nach raibh aon rud idir na línte a chuirfeadh dallamullóg orm nó nár thuig mé i gceart. Ó tharla go bhfuil intleacht shaorga (IS) in úsáid go fairsing agus go rialta na laethanta seo, is fearr a bheith aireach, ceapaim fhéin.

Chuaigh mé tríd an gcáipéis agus níor thug mé faoi deara aon intleacht shaorga ag feidhmiú inti. Go bhfios dom, ar aon nós. Ar an taobh eile den scéal, an féidir meabhair chinn an phinsinéara-le-bheith a thrust, meas tú? Déanaim iarracht coinneáil suas le saol na teicneolaíochta ach bíonn lucht na cumadóireachta an-chliste agus bíonn sé deacair cos a choinneáil leo.

Pé scéal é, de réir mar a thuigim, is é an jab a bheadh le déanamh agamsa mar fheidhmeannach ná deimhin a dhéanamh de go bhfuil,

a.     Gaeilge d’ardchaighdeán ag na feidhmeannaigh sheachtracha faoi mo chúram 

b.    Gaeilge amháin á labhairt acu sa mbaile agus go sóisialta 

      c.    Gaeilge amháin in úsáid acu ar na meáin shóisialta

      d.    leabhair i nGaeilge á léamh acu chuile mhí, go háirithe i Mí Feabhra.  

Níl a fhios agam fúibhse, a léitheoirí, ach ní hé an sórt duine mise a cheapann go bhfuil mo chuid Gaeilge fhéin sách maith le breithiúnas a thabhairt ar Ghaeilge labhartha ná scríofa aon duine eile. Chomh maith leis sin, is duine príobháideach mé fhéin agus níor mhaith liom go mbeadh orm mo shrón a shá isteach i saol príobháideach aon fheidhmeannach agus é/í sa mbaile, nó amuigh go sóisialta, nó ar an idirlíon. Mhothóinn mar a bheadh stalcaire ann.

Ar maidin, théis roinnt mhaith ama caite agam ag dul anonn is anall leis an scéal, rinne mé mo chinneadh. Cé go bhfuilim buíoch go bhfuil eagrais ann atá fós sásta deiseanna a thabhairt do mo leithéidí, táim den bharúil nach bhfeilfeadh an post mar Fheidhmeannach na bhFeidhmeannach Seachtrach (FFS) domsa. Má tá aithne agat ar aon duine a bheadh sásta tabhairt faoin bpost, nó dá mbeadh suim agat fhéin ann, is féidir do chuid suime agus do chuid sonraí a chur in iúl i ríomhphost chuig feidhmeannachnanamadánaibreáin@gmail.com.  

Bainigí sult as an lá, a chairde.

Éan Scéal Agam

Tá tír na n-éan ar chúl an tí, tír álainn trína chéile, lucht dhá chos ag eitilt an tslí, is cleití orthu mar eanlaith...

                                                     

                                                                   Gabha Dubh

Lasair Choille

    

                                                                      Rí Rua

    

                                                                     Spideog

    

   Spideog agus Siscín 

                                                                  Meantán Mór

                                                                   Siscín/Píobaire

                                                                   Smólach

Nósanna

Níl a fhios agam cén uair a thug mé an nós áirithe seo faoi deara, ach chomh luath agus a thug mé faoi deara go raibh mé á dhéanamh, rinne mé cinneadh gurbh fhearr liom gan é a dhéanamh arís. Nílim gan locht, an dtuigeann sibh. Glacaim leis go ndéanaim botúin, go bhfuilim lag scaití, go mbím neamhchinnte scaití, go mbrisim nós, go bhfuil mo nóisin fhéin agam (mar atá againn uilig, seans) gur féidir liom bheith dána nó maith (mar is eol do Shantaí), go bhfuil m’fhéiniúlacht fhéin agam. Ní lia duine ná tuairim, ar ndóigh, ach is minic go mbíonn mé fhéin agus mo choinsias ar aon tuairim nuair a thagann ár smaointe le chéile. Bíodh mé ceart nó mícheart, leanaim ar aghaidh leis na nósanna lena bhfuilim compordach; na nósanna a réitíonn le mo chuid smaointeoireachta fhéin.   

B’fhéidir go leanann daoine ar aghaidh lena gcleachtas mar gur gnáthnós atá ann dóibhsean; an rud a chonaic siadsan déanta ag an nglúin a chuaigh rompu, déanann siad fhéin é gan mórán smaoineamh a dhéanamh faoi. Go minic, leanann siad a dtréad agus nósanna a dtréad mar nach bhfuil sé de nós acu nós a bhriseadh ná nós nua a dhéanamh; freastalaíonn siad ar na heaglaisí céanna, caitheann siad vóta mar a chaith a ndream rompu, tugann siad ainmneacha a sinsear do naíonán nuabheirthe agus, go minic, sloinnte na bhfear amháin a bhíonn ar a bpáistí. Ach, ní bhaineann na cearta sin go baileach leis an scéal seo.

Nuair a thagann cuireadh ó dhlúthchara liom, nó duine de mo lucht aitheantais, is minic ainm mo pháirtí san áireamh ar an gcuireadh, cé go bhfuil seans ann nár casadh fear an tí seo orthu riamh. Is minic cártaí faighte agam ó sheanchara agus é sínithe aici ‘le grá’ uaithi, óna páirtí agus óna bpáistí. Tá daoine nár casadh orm riamh i mo shaol ag seoladh grá chugam! I ngan fhios dóibh fhéin, seans.

Maidir leis an gcuireadh chun bainise, is minic go dtugtar cuireadh don chara móide páirtí agus, in amanna, móide a bpáistí. Ciallaíonn sé sin go mbíonn go leor daoine ag an bpósadh acu nach bhfuil aithne ag an lánúin orthu, gan trácht ar an gcostas sa bhreis a bhíonn i gceist le strainséirí ag teacht chuig an mbainis. Ach, ní bhaineann na cearta sin go baileach leis an scéal seo.

Bíodh beannacht nó cuireadh i gceist, nuair a chuireann cara ainmneacha daoine eile ar chárta, daoine nach raibh riamh páirteach sa chaidreamh a bhí aici nó aige leis an té a gheobhaidh an cárta, an bhfuil nósmhaireacht i gceist, nó an é go gcuirtear an cairdeas a thosaigh ‘duine le duine’ go leataobh agus go ndéantar spleáchas den neamhspleáchas?

*************************

Is é Seán Mór Ó Daimhín, Oifigeach Forbartha le Comhairle Contae Dhún na nGall, eagarthóir Súil Thart. Beidh leagan den alt seo le léamh sna nuachtáin Donegal News, Strabane Chronicle, Ulster Herald agus Dungannon Herald an tseachtain seo.